Công lý và quyền con người là hai vấn đề có mối quan hệ biện chứng với nhau. Cả hai phạm trù này đều thuộc về con người, là những quyền lợi mà con người có quyền yêu cầu, đòi hỏi được bảo đảm, và sự bảo đảm đó được thực hiện thông qua các quy phạm pháp luật do Nhà nước ban hành.
Khi công lý được thực hiện thì đồng thời quyền con người cũng từ đó mà được bảo đảm, ngược lại, khi quyền con người được bảo đảm bởi các quy phạm pháp luật thì từ đó công lý cũng được thực thi.
Ở Việt Nam, Hiến pháp năm 2013 được Quốc hội khóa XIII thông qua ngày 28/11/2013 có những sửa đổi, bổ sung đã kế thừa tinh thần về quyền con người của Hiến pháp 1992 và có những phát triển quan trọng về quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân. Với Hiến pháp 2013, lần đầu tiên trong lịch sử lập hiến, “quyền con người” trở thành tiêu đề của tên Chương, thay vì chỉ gọi là “quyền và nghĩa vụ của công dân” như tất cả các bản Hiến pháp trước đây. Sự bổ sung cụm từ “quyền con người” này là sự khẳng định vô cùng quan trọng và có ý nghĩa lớn trong bối cảnh phát triển đất nước và hội nhập quốc tế. Đồng thời, quyền con người, quyền và nghĩa vụ của công dân được đặt ngay tại Chương II của Hiến pháp nhằm đề cao nguyên tắc chủ quyền tối cao thuộc về nhân dân, nguyên tắc nhà nước pháp quyền XHCN của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân. Mục đích cuối cùng của Hiến pháp 2013 là nhằm khẳng định và bảo đảm các quyền và tự do cơ bản của công dân và tất cả mọi người.
Luật sư tư vấn pháp luật Công ty Luật TNHH Everest - Tổng đài tư vấn (24/7): 19006198
Hiến pháp 2013 đặc biệt nhấn mạnh đến vai trò của Nhà nước trong việc bảo đảm các quyền con người, nhất là các quyền về kinh tế, xã hội và văn hóa. Chẳng hạn, Hiến pháp khẳng định: “Nhà nước tôn trọng và bảo hộ quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo” (Điều 24); “Nhà nước tạo điều kiện để công dân tham gia quản lý nhà nước và xã hội” (Điều 28); “Nhà nước bảo hộ hôn nhân và gia đình bảo hộ quyền lợi của người mẹ và trẻ em (Điều 36)”… Việc nhấn mạnh đến vai trò, trách nhiệm của Nhà nước trong việc bảo đảm quyền con người là hoàn toàn phù hợp với bản chất của chế độ XHCN ở Việt Nam. Theo đó, Nhà nước luôn chăm lo đến con người, đến quyền và lợi ích hợp pháp của mỗi người, đến sự phát triển toàn diện của tất cả mọi người, và đặc biệt chịu trách nhiệm chính trong việc tôn trọng, thực thi và bảo đảm các quyền con người.
Như vậy Hiến pháp năm 2013 đã phản ánh được ý chí, nguyện vọng của đông đảo các tầng lớp nhân dân; thể hiện rõ và đầy đủ hơn bản chất dân chủ, tiến bộ của Nhà nước và chế độ ta trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Việc quy định quyền con người trong Hiến pháp năm 2013 đã tạo nền tảng pháp lý cao nhất để bảo đảm quyền con người được hiện thực hóa đầy đủ trong thực tiễn.
Đặc biệt Điều 102 Hiến pháp quy định, Tòa án nhân dân là cơ quan xét xử của nước CHXHCN Việt Nam, thực hiện quyền tư pháp. Như vậy trong toàn bộ hệ thống chính trị, chỉ có Tòa án có chức năng xét xử và thực hiện quyền tư pháp. Theo quy định tại khoản 3 Điều 102 Hiến pháp 2013: “Tòa án có nhiệm vụ bảo vệ công lý, quyền con người, quyền công dân, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân”, điều đó cũng đồng nghĩa với việc bảo vệ công lý, quyền con người là nhiệm vụ hàng đầu của Tòa án. Quy định này phù hợp với tinh thần Hiến pháp mới, trong đó coi con người là trọng tâm và là mục tiêu phục vụ của bộ máy nhà nước.
Khi quyền con người ở Việt Nam được khẳng định trong văn bản pháp luật có giá trị pháp lý cao nhất là Hiến pháp, được cụ thể hóa trong các văn bản quy phạm pháp luật thuộc tất cả các lĩnh vực để thực hiện đúng nguyên tắc hợp hiến, thì quyền con người một lần nữa được khẳng định chắc chắn như quyền pháp lý của con người.
Trong mối quan hệ với công lý, khi quyền con người được thể hiện qua quy định của pháp luật và được bảo đảm bởi việc cụ thể hóa trong các quy phạm pháp luật, thì sự công bằng, bình đẳng của con người cũng được thực thi. Mọi người đều được hưởng những quyền lợi mà mình đáng được hưởng, được công bằng và bình đẳng như nhau khi cùng được hưởng quyền con người như nhau thông qua việc thực hiện các quy phạm pháp luật của các chủ thể trên thực tiễn.
Ngược lại, khi công lý được thực thi, con người bình đẳng, công bằng như nhau trong việc được bảo đảm các quyền và lợi ích hợp pháp của mình, Tòa án là cơ quan xét xử đại diện cho việc thực thi công lý, ví dụ trong hình sự, người phạm tội phải chịu trách nhiệm pháp lý về hành vi phạm tội của mình, vì đã làm phương hại đến quyền và lợi ích hợp pháp của người khác. Không ai có quyền làm phương hại đến quyền và lợi ích hợp pháp của người khác, con người bình đẳng như nhau trong việc hưởng các quyền lợi pháp lý thuộc về mình. Công lý được thực thi, thì những quyền tự nhiên của con người qua đó được bảo đảm, được tôn trọng.
Trích dẫn: "Mối quan hệ giữa công lý và quyền con người" - Tác giả: ThS. Hoàng Thị Bích Ngọc (Tạp chí Nhân lực Khoa học Xã hội, số 12/2018)
Khuyến nghị của Công ty Luật TNHH Everest
TVQuản trị viênQuản trị viên
Xin chào quý khách. Quý khách hãy để lại bình luận, chúng tôi sẽ phản hồi sớm