Mỗi thành viên của dòng họ là một chủ thể độc lập của quan hệ tố tụng, là một đương sự trong quan hệ tranh chấp về tài sản chung của dòng họ. Do vậy, xác định Thành viên của dòng họ là việc quan trọng. Xác định không đúng thành viên của dòng họ là xác định không đúng đương sự của vụ án, là sai lầm nghiêm trọng về tố tụng.
Dòng họ theo nghĩa thông thường là những người cùng họ và có quan hệ huyết thống. Tuy nhiên, cách xác định dòng họ có ảnh hưởng của các yếu tố tập quán, vùng miền khác nhau. Có dòng họ được xác định chỉ gồm những người cùng huyết thống là nam giới (suất đinh). Có dòng họ xác định gồm những người cùng họ có quan hệ huyết thống không phân biệt nam nữ. Có dòng họ còn bao gồm chồng hoặc vợ của những người cùng họ. Có dòng họ được xác định với các thành viên có thành phần rộng hơn các trường hợp nêu ở trên.
Sẽ là khó khăn và có thể không hợp lý nếu chỉ chọn một trong các loại dòng họ nêu trên là dòng họ chuẩn. Vì vậy, nếu không có tranh chấp về tư cách thành viên của dòng họ thì cần xác định thành viên của dòng họ theo nghĩa thông thường, tức là bao gồm những người cùng họ và có quan hệ huyết thống. Trong trường hợp có tranh chấp về thành viên của dòng họ thì phải yêu cầu các đương sự chứng minh về sự thỏa thuận hay quy ước của dòng họ ấy về thành viên.
Luật sư tư vấn pháp luật Công ty Luật TNHH Everest - Tổng đài tư vấn (24/7): 19006198
Chế định pháp luật tài sản chung của dòng họ có một số vấn đề cần được nghiên cứu, hướng dẫn. Đó là: Mục đích thỏa mãn lợi ích chung hợp pháp của cộng đồng là gì? Tài sản chung hợp nhất không phân chia thì có được chuyển giao cho người thừa kế không? Hoa lợi, lợi tức có được phân chia hay không? Khoản 1 Điều 211 BLDS năm 2015 quy định nhiều nguồn của tài sản chung của công đồng nhưng đều là “nhằm mục đích thỏa mãn lợi ích chung hợp pháp của cộng đồng”. Quy định này cần được hiểu là một yếu tố bắt buộc cấu thành tài sản chung của cộng đồng.
Khoản 3 Điều 211 BLDS năm 2015 quy định: “Tài sản chung của cộng đồng là tài sản chung hợp nhất không phân chia”. Như vậy, tài sản chung của dòng họ tồn tại với tư cách là của chung của dòng họ, không phải tài sản chung thông thường nên không thể có việc chuyển giao cho những người thừa kế khi thành viên của dòng họ qua đời. Việc được quyền thừa kế hay không còn liên quan đến quyền tham gia tố tụng với tư cách đương sự.
Tài sản chung của dòng họ là sở hữu chung hợp nhất không phân chia. Tuy nhiên, hoa lợi, lợi tức từ tài sản chung này có thể được phân chia không? Nếu chấm dứt sở hữu chung thì có thể phân chia không?
Thực tế, tài sản chung của dòng họ có thể có hoa lợi, lợi tức khá lớn, không dùng hết vào việc duy trì, quản lý tài sản chung mà xuất hiện nhu cầu được chia của các thành viên. Có những nhà thờ họ đồng thời là nhà cổ thuộc địa điểm thạm quan được thu tiền. Có nhà thờ họ trở thành một điểm thờ cúng có sự đóng góp của nhiều người thường xuyên.
Việc chấm dứt tài sản chung thì cũng phải được phân chia. Khi còn tồn tại là tài sản chung của dòng họ thì không phân chia nhưng khi tất cả các thành viên đã định đoạt chấm dứt sự tồn tại của tài sản chung thì không thể không phân chia.
Vấn đề đại diện là vướng mắc lớn nhất trong thực tiễn xét xử tranh chấp tài sản chung của dòng họ. Vì vậy, đây cũng là vấn đề quan trọng nhất của Nghị quyết. Do số lượng thành viên của dòng họ rất lớn, đặc biệt là cư trú ở nhiều nơi nên việc không tìm thấy địa chỉ của một số thành viên thường xuyên xảy ra. Có hai phương án được nêu ra để khắc phục vướng mắc này:
Một là: Xác định vụ việc tranh chấp tài sản chung của dòng họ là việc đặc biệt, đã có đa số đại diện cho quyền lợi chung nên có thể giải quyết vắng mặt những người không tìm thấy địa chỉ. Đồng thời giành cho những người vắng mặt quyền khởi kiện yêu cầu bồi thường thiệt hại hoặc bảo vệ quyền lợi hợp pháp của họ khi họ trở về.
Hai là: Tòa án chỉ định người đại diện cho những người không tìm thấy địa chỉ từ các thành viên có quyền lợi không đối lập với người mà họ đại diện.
Theo quy định của BLDS năm 2015 về đại diện thì người đại diện theo pháp luật của cá nhân (Điều 136) có thể là:
“3. Người do Tòa án chỉ định trong trường hợp không xác định được người đại diện…
4. Người do Tòa án chỉ định đối với người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự”.
Người đại diện theo pháp luật của pháp nhân (Điều 137) có thể là: “ Người do Tòa án chỉ định trong quá trình tố tụng tại Tòa án”.
Từ những quy định về đại diện nêu trên cho thấy việc xác định Tòa án được quyền chỉ định người đại diện là có căn cứ và hợp lý. Đó cũng chính là căn cứ để giao cho Tòa án chỉ định người đại diện đối với những trường hợp mà luật chưa quy định như trường hợp thành viên của dòng họ chưa tìm thấy địa chỉ.
Luật sư tư vấn pháp luật – Tổng đài tư vấn (24/7): 1900.6198
BLDS năm 2015 đã giành Chương VI để quy định về loại chủ thể “Hộ gia đình, Tổ hợp tác và tổ chức khác không có tư cách pháp nhân” (từ Điều 101 đến Điều 104).
Điều 211 của Bộ luật quy định về sở hữu chung của cộng đồng là “ sở hữu của dòng họ, thôn, ấp, bản , làng, phum, sóc, công đồng tôn giáo và công đồng dân cư khác”.
Khuyến nghị của Công ty Luật TNHH Everest:
TVQuản trị viênQuản trị viên
Xin chào quý khách. Quý khách hãy để lại bình luận, chúng tôi sẽ phản hồi sớm