Thu hồi đất tại Cát Hải (Dự án Deep C III): Người dân có đủ căn cứ pháp lý để yêu cầu bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất

Dù liên tục sử dụng đất nuôi trồng thủy sản trong suốt hơn 30 năm (từ 1986 đến 2018), nhưng nhiều hộ gia đình, cá nhân tại huyện Cát Hải đã không được Nhà nước giao đất theo đúng quy định của Luật Đất đai năm 1993, Nghị định số 64-CP ngày 27/09/1993 của Chính phủ và Quyết định số 03/QĐ-UB-UB ngày 04/01/1994 của Ủy ban nhân dân thành phố Hải Phòng.

• Thu hồi đất tại Cát Hải (Dự án Deep C III): ‘Phát canh thu tô’, ‘cố ý làm trái’, ‘mờ mờ – ảo ảo’…và ‘dân tay trắng’.

Năm 2017, Ủy ban nhân dân huyện Cát Hải thu hồi đất để “Dự án đầu tư xây dựng và kinh doanh cơ sở hạ tầng khu công nghiệp cảng cửa ngõ quốc tế Hải Phòng” (gọi tắt là “Dự án Deep C III”), đơn giá đất nông nghiệp nuôi trồng thủy sản được Nhà nước áp dụng để bồi thường khi thu hồi đất là 48.000 đồng/m2, tiền hỗ trợ đào tạo, chuyển đổi nghề và tìm kiếm việc làm cho người bị thu hồi đất được tính bằng 05 (năm) lần giá đất. Nếu tính đúng, đủ, tổng cộng người bị thu hồi đất được Nhà nước bồi thường, hỗ trợ là 288.000 đồng/m² đất nuôi trồng thủy sản bị Nhà nước thu hồi. Thế nhưng, hàng trăm hộ nông dân nuôi trồng thủy sản bị thu hồi đất cho Dự án Deep C III chỉ được bồi thường mức 9.600 đồng/m², nghĩa là chỉ bằng 3,3% mức bồi thường, hỗ trợ là 288.000 đồng/m² (nêu trên).

Không đồng ý với phương án bồi thường, hỗ trợ khi bị thu hồi đất của Ủy ban nhân dân huyện Cát Hải, hàng chục hộ gia đình, cá nhân đã khiếu nại, khởi kiện Ủy ban nhân dân huyện Cát Hải.

Trong tháng 05/2019, Ủy ban nhân dân huyện Cát Hải đã giải quyết khiếu nại của 03 hộ gia đình: ông Nguyễn Đức Khoát, bà Ninh Thị Khanh, ông Nguyễn Đức Nhuần (trú tại: Tổ đân phổ Lương Năng, thị trấn Cát Hải, huyện Cát Hải), quyết định giữ nguyên các quyết định thu hồi đất, quyết định phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất.

Trong tháng 11/2019, Tòa án nhân dân thành phố Hải Phòng xét xử sơ thẩm 09 vụ án “Khiếu kiện quyết định hành chính”, người khởi kiện là 09 hộ gia đình: ông Trần Đức Vệ, ông Nguyễn Văn Trọng, ông Đoàn Hữu Bốn, ông Đoàn Hữu Triệu, ông Đoàn Hữu Kỳ, ông Nguyễn Văn Thực, ông Nguyễn Văn Sàng, ông Nguyễn Đức Thỉnh, ông Nguyễn Đức Thịnh; người bị kiện là Ủy ban nhân dân huyện Cát Hải thành phố Hải Phòng. Tòa án nhân dân thành phố Hải Phòng đã bác toàn bộ yêu cầu khởi kiện của 09 hộ gia đình nêu trên.

Tuy nhiên, hàng chục hộ gia đình, cá nhân tiếp tục khiếu nại, khởi kiện Ủy ban nhân dân huyện Cát Hải. Công ty Luật TNHH Everest đồng hành với những 'nông dân mất đất', khẳng định: Ủy ban nhân dân huyện Cát Hải đã: (1) xác định sai nguồn gốc sử dụng đất, (2) xác định sai đối tượng sử dụng đất, do đó đã: (3) ban hành các quyết định thu hồi đất và các quyết định phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ sai cho các hộ gia đình, cá nhân bị thu hồi đất nông nghiệp - nuôi trồng thủy sản.

Những sai phạm trong quản lý đất đai thời kỳ trước năm 2017 và việc xây dựng phương án bồi thường, hỗ trợ khi nhà nước thu hồi đất của các hộ gia đình, cá nhân nuôi trồng thủy sản của Ủy ban nhân dân huyện Cát Hải giai đoạn năm 2017 đến năm 2019, có thể tóm tắt thành những nội dung chính:

- Những sai phạm về quản lý đất đai giai đoạn trước năm 1993 của Ủy ban nhân dân huyện Cát Hải.

Sai phạm trong giao quản lý, sử dụng: đầm hồ - đất nuôi trồng thủy sản (đất nông nghiệp) cho các tổ chức, cá nhân theo các quyết định “giao đầm… ”, hợp đồng “sử dụng, quản lý đầm…”. Theo các quyết định “giao đầm… ”, hợp đồng “sử dụng, quản lý đầm…”, thì Ủy ban nhân dân huyện Cát Hải đã không giao đất ổn định, lâu dài để sản xuất nông nghiệp (nuôi trồng thủy sản) “trên cơ sở đất đai đang sử dụng”, mà giao đất theo hợp đồng “sử dụng, quản lý đầm…” cho một số ít cá nhân, thậm chí là những tổ chức, đơn vị không có chức năng sản xuất nông nghiệp, như Công an thị trấn Cát Hải, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh thị trấn Cát Hải...

Như vậy, giai đoạn trước năm 1993, Ủy ban nhân dân huyện Cát Hải đã áp dụng sai các quy định của Luật Đất đai năm 1987. Cụ thể: (i) đối chiếu với Điều 29, 30 Luật Đất đai năm 1987 Ủy ban nhân dân huyện Cát Hải đã xác định sai “loại đất” (xác định “đất chưa sử dụng”) - từ đó đã giao một số lượng lớn đất hồ, đầm - đất nông nghiệp - nuôi trồng hải sản - cho một số cá nhân, tổ chức, trong khi hầu hết hộ gia đình, cá nhân đang trực tiếp sản xuất nông nghiệp - nuôi trồng thủy sản trên diện tích đất đầm hồ này thì không giao đất; (ii) Đối chiếu với Điều 5 Luật Đất đai năm 1987, các cá nhân, tổ chức sau đó “nhận đất được giao mà không sử dụng”, “phát canh thu tô” - bị nghiêm cấm.

- Sai phạm trong giai đoạn sau năm 1993 của Ủy ban nhân dân huyện Cát Hải.

Sau năm 1993, Ủy ban nhân dân huyện Cát Hải tiếp tục áp dụng sai các quy định của Luật Đất đai năm 1993, Nghị định số 64/CP của Chính phủ ngày 27/09/1993 về việc “ban hành quy định về việc giao đất nông nghiệp cho hộ gia đình, cá nhân sử dụng ổn định lâu dài vào mục đích sản xuất nông nghiệp” và Quyết định số 03/QĐ-UB của Ủy ban nhân dân thành phố Hải Phòng, ngày 04/01/1994 “ban hành bản quy định về việc giao đất nông nghiệp cho hộ gia đình, cá nhân sử dụng ổn định, lâu dài vào mục đích sản xuất nông nghiệp”.

Ủy ban nhân dân huyện Cát Hải thừa nhận: “... thực tế tại thời điểm giao đất nông nghiệp cho các hộ gia đình, cá nhân (sau năm 1994), Ủy ban nhân dân huyện Cát Hải chỉ tiến hành giao đất làm muối cho các hộ gia đình, cá nhân các xã khu vực Cát Hải và giao đất trồng cây hàng năm, trồng cây lâu năm cho các hộ gia đình, cá nhân các xã khu vực Cát Bà; không giao đất nuôi trồng thủy sản (một loại đất nông nghiệp)” - trích Báo cáo số 108/BC-UBND của Ủy ban nhân dân huyện Cát Hải ngày 02/04/2019 gửi Sở Thông tin và Truyền thông thành phố Hải Phòng.

Nghĩa là: (i) Ủy ban nhân dân huyện Cát Hải đã không giao toàn bộ đất nông nghiệp cho hộ gia đình, cá nhân sản xuất nông nghiệp để sử dụng ổn định lâu dài vào mục đích sản xuất nông nghiệp, mà giữ lại toàn bộ đất nông nghiệp nuôi trồng thủy sản (các đầm, hồ) là trái với quy định của: Luật Đất đai năm 1993 “… thời hạn giao đất sử dụng ổn định lâu dài... nuôi trồng thuỷ sản là 20 năm” (Điều 20), Nghị định số 64-CP “… toàn bộ đất nông nghiệp đang được sử dụng thì giao hết cho hộ gia đình, cá nhân sản xuất nông nghiệp”, Quyết định 03/QĐ-UB: “đất nông nghiệp giao cho hộ gia đình cá nhân sử dụng vào mục đích sản xuất nông nghiệp bao gồm… đất có mặt nước nuôi trồng thủy sản”.

Như vậy, các sai phạm trong quản lý đất đai của chính quyền Cát Hải các thời kỳ trước (trong giai đoạn từ năm 1993 đến năm 1996) đã không được chính quyền Cát Hải nhiệm kỳ kế tiếp điều chỉnh. Hậu quả, các thửa đất nông nghiệp - nuôi trồng thủy sản - bị Nhà nước thu hồi thực hiện Dự án Khu công nghiệp Deep C III đã bị xác định sai nguồn gốc; người sử dụng đất trực tiếp sản xuất nông nghiệp - nuôi trồng thủy sản trực tiếp - bị xác định là người ‘thuê lại đất’ của ‘cá nhân thuê đất’.

- Các hộ gia đình, cá nhân trực tiếp sản xuất nông nghiệp - nuôi trồng thủy sản - bị thu hồi đất thực hiện Dự án DEEP C III đủ điều kiện được bồi thường về đất.

Đối chiếu với các quy định của Luật Đất đai năm 2013, thì thấy rằng: tuy không được Nhà nước (Ủy ban nhân dân huyện Cát Hải) giao đất nông nghiệp - nuôi trồng thủy sản - vào thời điểm sau năm 1993, nhưng căn cứ nguồn gốc và quá trình sử dụng đất của người khởi kiện (các hộ gia đình, cá nhân trực tiếp sản xuất nông nghiệp) đã: (i) trực tiếp sản xuất nông nghiệp, (ii) sử dụng đất trước ngày 01/07/2004. Người khởi kiện được xác định là “người sử dụng đất” và đất bị thu hồi đạt đủ các điều kiện quy định tại Khoản 2 Điều 77 Luật đất đai năm 2013 - được bồi thường về đất.

Ngoài bồi thường về đất, người khởi kiện (các hộ gia đình, cá nhân trực tiếp sản xuất nông nghiệp) đủ điều kiện để được hỗ trợ ổn định đời sống và sản xuất, hỗ trợ đào tạo, chuyển đổi nghề và tìm kiếm việc làm và hỗ trợ khác theo quy định tại Khoản 1 Điều 83 Luật Đất đai năm 2013.

Luật sư Phạm Ngọc Minh - Công ty Luật TNHH Everest - Tổng đài (24/7): 1900 6198

Theo hướng dẫn của Công ty Luật TNHH Everest, các hộ gia đình, cá nhân thuộc diện bị thu hồi đất cho dự án Deep C III (Cát Hải)  tiếp tục khiếu kiện:

(1) Yêu cầu Ủy ban nhân dân huyện Cát Hải hủy bỏ một phần các quyết định thu hồi đất phần liên quan tới người khiếu kiện, là: các Quyết định về việc thu hồi đất thực hiện “Dự án xây dựng và kinh doanh cơ sở hạ tầng khu công nghiệp cảng cửa ngõ quốc tế Hải Phòng (giai đoạn 1) do Công ty cổ phần Khu công nghiệp Đình Vũ làm chủ đầu tư”.