Nguyên tắc giải quyết tranh chấp về hôn nhân và gia đình

Quan hệ hôn nhân và gia đình xuất hiện và tồn tại mang tính chất riêng biệt đối với mỗi một cá nhân. Pháp luật hôn nhân và gia đình là một “đại lượng” chung nhất do Nhà nước quy định để điều chỉnh cho mỗi mối quan hệ hôn nhân và gia đình vốn dĩ là rất khác nhau. Do đó, hoạt động áp dụng pháp luật để giải quyết tranh chấp hôn nhân và gia đình cho từng vụ án cụ thế đòi hởi phải có sự linh hoạt, mềm dẻo, không thể áp dụng pháp luật trong mọi trường hợp tranh chấp là như nhau. Tuy nhiên, để hoạt động áp dụng pháp luật được thống nhất, thì cần có các nguyên tắc mang tính chất “dẫn đường” cho việc lựa chọn quy phạm pháp luật hôn nhân và gia đình khi giải quyết tranh chấp.

Hệ thống hóa các thời kỳ lịch sử hình thành và phát triển của Luật hôn nhân và gia đình Việt Nam

Hệ thống hóa các thời kỳ lịch sử hình thành và phát triển có thể tổng hợp các mốc thời điếm ban hành văn bản quy phạm pháp luật hôn nhân và gia đình như sau:

Thời kỳ từ năm 1945 đến năm 1954: Với sự ra đời của Hiến pháp đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ghi nhận sự bình đẳng của nam và nữ về mọi mặt, đó là cơ sở pháp lý quan trọng của việc xây dựng chế dộ HN và GĐ dân chủ, tiến bộ. Năm 1950, Nhà nước dã ban hành 02 sàc lệnh là sằc lệnh số 97/SL ngày 22/5/1950 về sửa đổi một số quy lệ và chế định trong dân luật, sắc lệnh gồm 15 điều trong đó 08 điều quy định về HN và GĐ, 05 điều quy định về một số nguyên tắc của pháp luật dân sự. sắc lệnh số 159/SL ngày 17/11/1950 quy định về vấn đề ly hôn. Sắc lệnh gồm 09 điều chia thành 03 mục: Duyên cớ ly hôn, thủ tục ly hôn và hiệu lực của việc ly hôn.

Thời kỳ từ năm 1954 đến năm 1975:

Ở Miền Bắc: Hiến pháp năm 1959 là cơ sở pháp lý để xây dựng chế độ HN và GĐ mới xã hội chủ nghĩa. Luật HN và GĐ hăm 1959 được Quốc hội khóa thứ nhất kỳ họp thứ 11 thông qua ngày 29/12/1959 và được Chủ tịch nước ký sắc lệnh số 02/SL công bố ngày 13/01/1960 (Đạo luật số 13 về HN và GĐ).

Ở Miền Nam: Bộ luật gia đình 02/01/1959 (Luật số 01/59) quy định về giá thú, tử hệ, che độ phu phụ tài sản, ly thân, nuôi con nuôi; sắc luật số 15/64 ngày 23/07/1964 quy định về giá thú, tử hệ và tài sản cộng đồng và Bộ dân luật ngày 20/12/1972 của chế độ Nguyễn Văn Thiệu.

Thời kỳ từ năm 1975 đến nay:

Luật HN và GĐ năm 1986 được Quốc hội khóa VII, kỳ họp thứ 12 thông qua ngày 29/12/1986 và được Hội đồng Nhà nước công bố ngày 03/01/1987;

Luật HN và GĐ năm 2000 được Quốc hội khóa X, kỳ họp thứ 7 thông qua ngày 09/06/2000 và được Chủ tịch nước ký công bố ngà} 22/06/2000, có hiệu lực thi hành kể từ ngày 01/01/2001;

Luật HN và GĐ năm 2014 được Quốc hội khóa XIII, kỳ họp thứ 7 thông qua ngày 19/06/2014 thay thế cho Luật HN và GĐ năm 2000, có hiệu lực thi hành kể từ ngày 01/01/2015.

Luật sư tư vấn pháp luật doanh nghiệp Công ty Luật TNHH Everest - Tổng đài tư vấn (24/7): 19006198

Nguyên tắc áp dụng luật nội dung để giải quyết tranh chấp

Khi xem xét phạm vi áp dụng Luật HN và GĐ cùng những văn bản hướng dẫn của Luật HN và GĐ qua các thời kỳ lịch sử, Luật sư cần lưu ý những vấn đề mang tính nguyên tắc sau:

Thứ nhất, lựa chọn văn bản pháp luật áp dụng để giải quyết tranh chấp phụ thuộc vào thời điểm xác lập quan hệ pháp luật HN và GĐ.

Từ thời điếm xác lập quan hệ HN và GĐ đến khi có tranh chấp, quan hệ HN và GĐ có thế chịu sự điều chỉnh của các đạo luật, các văn bản hướng dẫn thi hành về HN và GĐ khác nhau và tiép nối nhau. Vì vậy, lựa chọn văn bản pháp luật là cơ sở pháp lý cho việc giải quyết tranh chấp là một vấn đề đã được các nhà làm luật quy định khi có sự thay đổi các đạo luật về HN và GĐ.

Luật HN vả GĐ năm 2014 quy định một điều luật riêng cỏ tên là "Điều khoản chuyến tiếp" (Điều 131) như sau:

Một là, Quan hệ hôn nhân và gia đình được xác lập trước ngày Luật này có hiệu lực thì áp dụng pháp luật về HN và GĐ tại thời điếm xác lập để giải quyết.

Hai là, Đối với vụ việc về HN và GĐ do Tòa án thụ lý trước ngày Luật này có hiệu lực mà chưa giải quyết thì áp dụng thủ tục theo quy định của Luật này.

Với các quy định mới tại khoản 1 Điêu 131 Luật HN và GĐ năm 2014 thì thời điểm xác lập quan hệ HN và GĐ là thời điểm có ý nghĩa quyết định việc lựa chọn văn bản pháp luật áp dụng. Theo đó, tại thòi điểm xác lập quan hệ HN và GĐ, văn bản nào đang có hiệu lực điều chỉnh trực tiếp thì chính văn bản đó sẽ là cơ sở pháp lý khi giải quyết tranh chấp.

Thứ hai, các quy định của pháp luật điều chỉnh các quan hệ trước đây Luật HN và GĐ đã có hướng dẫn nhưng nay đã được sửa đổi, bổ sung và có hướng dẫn thay thế thì phải áp dụng hướng dẫn mới.

Thứ ba, những vấn đề đã có hướng dẫn trước đây nhung nay chưa có hướng dẫn mới và hướng dẫn cũ không trái với quy định của luật mới thì có quyền vả cần thiết phải áp dụng các hướng dẫn trước đây về việc áp dụng văn hản hướng dẫn thi hành.

Thứ tư, việc vận dụng, áp dụng Luật HN và GĐ cần lưu ý đến yếu tố không gian, thời gian và tính lịch sử đặc thù của Luật HN và GĐ. 

Khuyến nghị của Công ty Luật TNHH Everest:

1. Bài viết trong lĩnh vực nêu trên được luật sư, chuyên gia của Công ty Luật TNHH Everest thực hiện nhằm mục đích nghiên cứu khoa học hoặc phổ biến kiến thức pháp luật, hoàn toàn không nhằm mục đích thương mại.
2. Bài viết có sử dụng những kiến thức hoặc ý kiến của các chuyên gia được trích dẫn từ nguồn đáng tin cậy. Tại thời điểm trích dẫn những nội dung này, chúng tôi đồng ý với quan điểm của tác giả. Tuy nhiên, quý vị chỉ nên coi đây là những thông tin tham khảo, bởi nó có thể chỉ là quan điểm cá nhân người viết
3. Trường hợp cần giải đáp thắc mắc về vấn đề có liên quan, hoặc cần ý kiến pháp lý cho vụ việc cụ thể, Quý vị vui lòng liên hệ với chuyên gia, luật sư của Công ty Luật TNHH Everest qua Tổng đài tư vấn pháp luật: 1900 6198, E-mail: info@everest.net.vn.